Verlicht uw werk, zorg voor optimale ledverlichting in uw tandartspraktijk

Juiste lichtsterkte

Voor optimale werkplekverlichting van een tandarts kan men de verhouding van 10 : 1 : 0,5 gebruiken. Dit als verhouding tussen de verlichting van de mondholte met de operatielamp (20.000 lux voor de tandartslamp, zoals we veelal zien gebruiken, nieuwere led operatielampen hebben vaak zelfs de mogelijkheid van hogere standen van 20.000-55.000 lux ), de directe omgeving van de mond (2.000 lux) en de verlichtingssterkte in de rest van de behandelkamer (800 tot 1.000 lux). 

Werkplek

Iedere ruimte stelt op basis van gebruik, afmeting en kleurstelling van muren en plafond andere eisen. Deze factoren hebben direct invloed op de hoeveelheid en het wattage daglicht-ledverlichting die in de betreffende ruimte dienen te worden geplaatst. Tandartsen, mondhygiënisten en tandtechniekers werken in een relatief kleine werkomgeving en dienen rekening te houden met de volgende factoren die invloed hebben op de juiste keuze voor algemene werkverlichting.

Hoeveelheid licht

Voor algemene werkplekken (kantoren) geldt een richtlijn van 500 lux op de werkplek. Omdat een tandarts met een operatielamp werkt met gemiddeld 20.000/ 25.000 lux, is het verstandig een “tunneleffect” te vermijden en de algemene werkplekverlichting ook te verhogen naar minimaal 2000 lux. Zeker omdat de nieuwere operatielampen vaak een hogere lichtsterkte hebben (20.000-55.000 lux).

Om de aangegeven 2000 lux op het werkveld van een tandarts te kunnen realiseren heeft men over het algemeen hogere wattages nodig dan verlichtingsarmaturen die bijvoorbeeld in een kantoor of school worden toegepast. Dentled armaturen hebben daarom een aanzienlijk hoger wattage dan reguliere verlichting armaturen waardoor de gewenste luxwaarde van 2000 behaald kan worden.

Er bestaat veel verwarring over begrippen in de wereld van verlichting. Veel aanbieders van ledverlichting hanteren de thermen lux en lumen door elkaar. Het gevolg hiervan kan zijn dat eindgebruikers onbewust de verkeerde verlichting aanschaffen of producten met elkaar vergelijken die totaal verschillend zijn.

Wat is lumen?

Lumen is de som van al het uitgestraalde licht ongeacht de richting waarin het licht straalt. Lumen is, net als lux en candela, een zogenaamde fotometrische eenheid wat betekent dat er rekening wordt gehouden met het menselijk oog bij het bepalen van de hoeveelheid lumen die een lichtbron uitstraalt.

Dit is noodzakelijk omdat sommige mensen bepaalde kleuren beter zien dan andere. Als we één Watt vermogen in een lichtbron stoppen die één kleur uitstraalt van bijvoorbeeld 550 nm (groen), dan geeft deze lichtbron 683 lumen. Stoppen we deze zelfde hoeveelheid Watt in een lichtbron die 650 nm (oranje) uitstraalt, dan geeft deze lichtbron slechts 73 lumen.

Tussen verschillende tinten warm wit kan, bij dezelfde hoeveelheid Watt, al een groot verschil zitten tussen het aantal lumen. Naast het wattage is de kleurtemperatuur in Kelvin daarom dus ook belangrijk om mee te nemen. 

Wat is lux?

Dit is ook een eenheid van lichtsterkte. De hoeveelheid lux zegt hoeveel licht (lumen) er op een bepaald oppervlak terecht komt. Eigenlijk zegt de luxwaarde daarom meer dan de hoeveelheid  lumen. Dit is dan ook de reden dat richtlijnen op het gebied van licht het meest uitgedrukt worden in de hoeveel licht in lux die nodig is op een bepaalde plek. Je kunt alleen nooit van te voren exact aangeven wat de luxwaarde voor een armatuur is. Dit omdat dat in verband staat met de betreffende ruimte (afmeting, kleursamenstelling etc.).

Wat zijn de verschillen tussen lumen en lux?

Het verschil tussen lumen en lux is dus: lumen is de lichtsterkte van een lichtbron gemeten op 1 meter afstand van de lichtbron. Lux is de lichtsterkte gemeten op de werkplek.

Waarom is de lux waarde belangrijk?

De lux waarde is van belang om de juiste verlichtingssterkte te bepalen bij bepaalde werkzaamheden. Bij een bepaalde taak voldoet de ene verlichtingssterkte beter dan de andere. Voor precisiewerkzaamheden is veel licht wenselijk. Voor dentale werkzaamheden is in verhouding nog meer licht nodig; dit omdat de overgang van de lichtbundel van een operatielamp die de mond verlicht maximaal 10:1 dient te zijn zodat de ogen een acceptabele overgang hebben. Bij moderne dentale led operatielampen kan men de lichtsterkte instellen van 8.000 tot 55.000 lux. 

Hoe wordt de lux waarde gemeten?

De lux waarde wordt bepaald door het aantal candela’s. Het woord ‘candela’ is afgeleid van het Latijn en betekent kaars. Eén candala komt hierbij ongeveer overeen met de verlichtingssterkte van één gewone kaars. Eén lux komt overeen met de verlichtingssterkte van één candela op een oppervlak.

De luxwaarde kan worden gemeten met een luxmeter. Voor een te realiseren verlichte ruimte kan men de luxwaarde uitrekenen middels lichtberekeningsprogramma’s.

De luxwaarde dient op de werkplek gemeten te worden. De werkplek voor een tandarts is het midden van de hoofdsteun van de behandelstoel in werkstand (liggend).

Lichtverdeling

Iedere ruimte stelt op basis van gebruik, afmetingen en kleuren van muren, vloeren en plafond andere eisen aan de verdeling en plaatsing van verlichting. Voor ruimte met een hoog plafond kan het raadzaam zijn om te kiezen voor directe en indirecte verlichting. Dit door een direct/ indirect armatuur af te hangen aan staaldraad waarbij het armatuur zowel naar beneden als naar boven schijnt. Via de reflectie van wanden en plafond krijgt men een juiste lichtverdeling waarbij de licht overgang geleidelijk  wordt. Dentled panelen zijn voorzien van prisma’s welke zorgen voor een brede lichtspreidingshoek waardoor in veel gevallen ook hiermee een optimale lichtverdeling optreedt. Een optimale lichtverdeling kan omschreven worden als een geleidelijke overgang van lichtsterkte in een ruimte.

Lichtbron

Natuurlijk daglicht is voor mens en dier het beste licht om goed te kunnen waarnemen. Daglicht hebben we immers nodig. De evolutie heeft ons in de buitenlucht gevormd tot de mens die de aarde nu bewoont. De mens is niet gemaakt om altijd binnen te leven, maar dat heeft zich voor een deel wel zo gevormd. Om in een onnatuurlijke ruimte zo goed mogelijk te kunnen functioneren en waarnemen is daglicht op de werkplek aan te raden.

De kleurtemperatuur vertelt ons iets over de lichtkleur die een lamp produceert. Deze wordt meestal uitgedrukt in Kelvin (K). Hoe lager de Kelvin-waarde, hoe roder het licht en hoe hoger de Kelvin-waarde, hoe blauwer het licht. Kaarslicht heeft bijvoorbeeld een lichttemperatuur van ongeveer 2000 Kelvin, een halogeenlamp zit meestal rond de 2800 à 3000 Kelvin en (volspectrum) daglicht op 5800/6500 Kelvin.

Dentled daglichtlampen zijn ledlampjes die daglicht simuleren. Deze daglichtlampen bevatten alle kleuren die in het natuurlijke daglicht voorkomen. Al deze kleuren/frequenties hebben in Dentled verhoudingen die bijna identiek zijn aan natuurlijk daglicht. De (CRI) kleurweergave of Ra is een gestandaardiseerde schaal van 0 tot 100. 100 staat hier gelijk met werkelijk daglicht. Het daglicht is een samenstelling van diverse kleuren van het volledige kleurenspectrum. De Ra-waarde duidt aan in welke mate de kleuren aanwezig zijn in de lichtbron. Ra 80 bevat dan 80 % van de kleuren, hierin kan bijvoorbeeld minder groen zitten dan bij een Ra 90. De RA waarde van Dentled is 93.5. Dentled noemen we daarom ook wel volspectrumdaglicht.

Omdat onze ogen zich niet hoeven aan te passen in een daglichtomgeving wordt de “oogtaak” aanzienlijk ontlast. Dit leidt direct tot minder energieverbruik van de betreffende tandarts mondhygiënist of tandtechnieker. Dentled verlichting wordt daarom als rustig, aangenaam licht ervaren ondanks de hoge luxwaarde die we ermee garanderen in een behandelkamer.

Daarnaast is daglicht ideaal voor kleurbepaling (u loopt in een winkel niet voor niets naar buiten om de kleur van een kledingstuk te kunnen beoordelen in het daglicht). Daglicht stimuleert ook de aanmaak van vitamine D.

Driver

We kunnen bij Led verlichting onderscheid maken tussen flikker-trillingvrije en niet flikker-trillingvrije Led verlichting. Wat is het verschil?

Niet trillingvrije led verlichting wordt aangestuurd met een (standaard) 50 Hz driver (50 knipperingen per seconde). Deze knipperingen nemen wij bewust of onbewust waar, waardoor onze ogen heel hard moeten werken om deze knipperingen te verwerken.

Veel mensen ervaren werken in licht aangestuurd met 50 Hz drivers als vermoeiend en krijgen last van branderige ogen en/ of hoofdpijn.

Bij de trillingvrije drivers is er sprake van aanzienlijk hogere Hertz die door ons niet meer is waar te nemen. Het licht is daardoor zeer constant, onze ogen nemen de knipperingen niet waar. Dit ontlast de oogtaak en bespaart enorm veel energie bij tandarts, mondhygiënist of tandtechnieker. Dit trillingvrije licht wordt daarom als rustig en prettig ervaren.

Aanbevolen verlichtingsniveau’s (NEN 12464-1)

In deze norm zijn Europese regels neergelegd waarin het verlichtingsniveau voor de diverse toepassingsruimtes is vastgelegd.

Richtwaarden voor een goede verlichting

Om enig inzicht te krijgen hoe groot de verlichtingssterkte ongeveer dient te zijn, geeft bijgaande tabel een indicatie welke verlichtingssterkten voor de diverse werkzaamheden en ruimten gelden. In de verlichtingsnorm NEN – EN 12464-1 worden de nadere eisen genoemd die bij het ontwerp van een verlichtingsinstallatie in acht genomen moeten worden.

Aard van de verlichting

Een lichtplan maken

De wanden, vloer en plafond van behandelkamers zijn over het algemeen voorzien van lichte, witte kleuren. Hoe lichter de kleuren des te minder lichtabsorptie en des te betere lichtreflectie. Als een behandelkamer voorzien is van grijze, donkere wanden en vloer dan heeft dit direct invloed op de hoeveelheid Dentled panelen.

Dental Lighthouse heeft speciale lichtberekeningsprogramma’s waarmee wij voor u een lichtplan kunnen opstellen.

Een lichtplan geeft inzicht in:

1. de invloed van kleursamenstelling in een ruimte
2. het aantal te installeren Dentled panelen
3. de ideale positie van de te installeren armaturen
4. de (on)mogelijkheid van direct/indirecte verlichting
5. de lichtverdeling
6. de lichtsterkte / luxwaarde op de werkplek (80 cm hoogte vanaf vloer)

Benieuwd naar de lichtsterkte in uw praktijk? Wij komen graag langs voor een lichtmeting!